Vitamine C tegen verkoudheid Opnieuw op een rij gezet door Finse wetenschapper

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Vitamine C tegen verkoudheid Opnieuw op een rij gezet door Finse wetenschapper"

Transcriptie

1 DOOR: PIM CHRISTIAANS Vitamine C tegen verkoudheid Opnieuw op een rij gezet door Finse wetenschapper Ik vind dat vooral frustrerend Hele volksstammen bestrijden verkoudheid met vitamine C en worden erom uitgelachen door hun huisarts. De Finse wetenschapper dr. Harri Hemilä bekeek alles wat er in de afgelopen zeventig jaar aan wetenschappelijke studies over vitamine C en verkoudheid is gepubliceerd en concludeert: het helpt. Helpt vitamine C tegen verkoudheid? Die vraag splijt de medische en wetenschappelijke gemeenschap nu al bijna vijftig jaar in twee onverzoenlijke kampen: het kamp van de sceptici ( vitamine C-supplementen zorgen alleen maar voor dure urine ) en het veel kleinere kamp van wat door die sceptici denigrerend de believers wordt genoemd. Dat je ziek wordt van een tekort aan vitamine C is een onbetwist feit. In het ergste geval leidt het tot scheurbuik en de dood. Dit voorkom je al door dagelijks slechts 10 mg vitamine C te consumeren: een paar partjes van een sinaasappel. Maar heeft extra vitamine C toegevoegde waarde voor weldoorvoede mensen die zich ver buiten de gevarenzone van scheurbuik bevinden? Gelovige Linus Pauling De bekendste gelovige is tweevoudig Nobelprijswinnaar Linus Pauling ( ). In 1966, hij is dan 65 jaar oud, geeft hij een lezing in New York. Terloops merkt hij op dat hij nog vijftien tot twintig jaar hoopt te leven omdat hij nieuwsgierig is naar de ontwikkelingen in de wetenschap en de samenleving. In het publiek zit 184 ORTHO

2 de biochemicus Irwin Stone. Die schrijft Pauling een brief waarin hij stelt dat hij nog wel vijftig jaar aan zijn leven kan toevoegen als hij grammen vitamine C per dag gaat slikken. Pauling neemt de suggestie serieus en begint samen met zijn vrouw volgens de richtlijnen van Stone enkele grammen vitamine C per dag in te nemen. 1 Zodra ze een verkoudheid voelen opkomen, schakelen ze volgens het recept van Stone over naar een therapeutische dosis : elke 20 tot 30 minuten 1,5 tot 2 gram vitamine C tot alle symptomen zijn verdwenen. 2 Bovendien bijt hij zich vast in de wetenschappelijke literatuur over vitamine C. Niet serieus In die tijd - de jaren zestig - is de vitamine al een volksmiddeltje tegen verkoudheid dat niet door de medische stand serieus wordt genomen. Pauling komt echter tot de conclusie dat er onder artsen en wetenschappers een vooroordeel tegen vitaminen bestaat, gevoed door commerciële belangen van de farmaceutische industrie die vitaminen zien als niet-patenteerbare concurrenten van medicijnen. 1 Niet onbelangrijk is dat zijn vrouw en hijzelf veel minder last blijken te hebben van verkoudheid sinds ze vitamine C zijn gaan slikken. Pauling besluit zijn bevindingen niet eerst aan een peer reviewed wetenschappelijk tijdschrift aan te bieden. Hij acht de bewijskracht achter het effect van vitamine C als verkoudheidsmedicijn zo overtuigend en belangrijk, dat hij zijn boodschap over de hoofden van collega-wetenschappers heen rechtstreeks aan het publiek communiceert met zijn boek Vitamin C and the Common Cold. Het boek verschijnt in 1970 en de rest is geschiedenis. Terwijl het grote publiek zijn vitamine C-theorie omarmt en de verkoop van vitamine C omhoogschiet, reageert de medische en academische wereld overwegend zeer sceptisch. pas vier studies over bekend. Paulings boek leidde tot een stroom van nieuwe studies en daardoor weten we nu vrij precies wat vitamine C doet op verkoudheid. De Fin Harri Hemilä heeft er zijn levenswerk van gemaakt die studies op te sporen en te analyseren. Zijn laatste overzicht dateert van 2007, en het laat definitief zien dat een verkoudheid niet overgaat van vitamine C. ( ) De vitamine C-hypothese van Pauling was een mooi idee dat onjuist bleek, net zoals veel andere mooie wetenschappelijke ideeën. De meest briljante chemicus van de twintigste eeuw leeft nu voort als de bedenker van de megadosis vitamine C tegen verkoudheid. Dat heeft iets onrechtsvaardigs; een groot wetenschapper heeft van tijd tot tijd recht op een misser. Katan wordt tegengesproken Katan doelt op een meta-analyse in de Cochrane Database of Systemic Reviews waarvan Hemilä één van de drie auteurs is. 4 De conclusie van deze review is echter helemaal niet zo negatief ten aanzien Paulings stelling als Katan suggereert (straks meer daarover). Ik mail Katans uitspraken naar Harri Hemilä en hij antwoordt: Je vroeg wat ik ervan vindt dat onze Cochrane-review wordt gepresenteerd als bewijs dat vitamine C geen enkel effect op verkoudheid heeft. Ik vind dat vooral frustrerend, maar met meer dan twintig jaar ervaring ben ik er gewend aan geraakt. Mensen willen vaak simpele antwoorden: vitamine C is een wonder of het is waardeloos. Maar biologie is complex en veel mensen zijn niet bereid om te tijd te nemen om die complexiteit te doorgronden. Ik mail Katans uitspraken naar Harri Hemilä Cover van het boek Vitamin C and the Common Cold (1970), dat in latere herziene drukken werd herdoopt tot Vitamin C, the Common Cold and the Flu. Column in NRC Handelsblad Het is een situatie die tot op de dag van vandaag voortduurt. In Nederland is emeritus hoogleraar humane voeding Martijn Katan een uitgesproken tegenstander van Paulings ideeën over vitaminen. In 2010 verschijnt in het NRC Handelsblad van zijn hand een column over Pauling met de titel Het recht op een misser. 3 Katan: Veertig jaar geleden publiceerde hij een boek waarin hij zei dat extra vitamine C verkoudheid kon voorkomen en genezen. Op dat moment waren daar Harri Hemilä is als universitair docent verbonden aan de Universiteit van Helsinki. Zijn interesse voor vitamine C ontstond in de jaren zeventig, zegt hij aan de telefoon: Er was hier in Finland een tv-programma waarin Linus Pauling vertelde over gepubliceerde studies over vitamine C en verkoudheid. Een paar weken daarna was er een Zweeds tv-programma over verkoudheid met een Zweedse hoogleraar virologie, een ontzettend arrogante man. Hij had een stel vitamine C-tabletten bij ORTHO

3 De Finse wetenschapper en arts dr. Harri Hemilä die zijn hele professionele leven heeft gewijd aan vitamine C en infectieziekten, in het bijzonder verkoudheid en griep. Dit ORTHOartikel is voornamelijk gebaseerd op zijn wetenschappelijke publicaties. zich en zei: Dit is rommel zonder enig effect. Maar hij had geen argumenten of metingen om zijn uitspraken mee te ondersteunen. Dat was een heel groot verschil tussen deze twee programma s en deze twee mensen. Een definitieve opsomming Wie had gelijk, Pauling of de hoogleraar virologie? Hemilä ging biochemie en epidemiologie studeren en zou zich de rest van zijn wetenschappelijke loopbaan grotendeels met die vraag blijven bezighouden. Waar veel anderen niet verder komen dan het lezen van de samenvattingen van wetenschappelijke artikelen, gaat Hemilä met een stofkam door alle publicaties over vitamine C en infectieziektes en rekent alle calculaties na. Dit resulteert vanaf 1992 in een stroom reviews en ingezonden brieven aan redacties van wetenschappelijke bladen over vitamine C. Inmiddels is Hemilä 59 en staan er 130 publicaties over vitamine C (en andere antioxidanten) met zijn naam op Pubmed. In 2017, in het maartnummer van het wetenschappelijke tijdschrift Nutrients publiceert hij een overzichtsartikel dat leest als een definitieve opsomming van decennia lang spitten en graven in alles wat over vitamine C en verkoudheid is gepubliceerd. 5 Hemilä schrijft dat op het moment dat in het begin van de twintigste eeuw een tekort aan vitamine C wordt geïdentificeerd als oorzaak van scheurbuik, er meteen al een verband wordt gelegd met infectieziektes. Scheurbuik gaat namelijk vaak gepaard met een longontsteking. In de jaren twintig en dertig waren onderzoekers erachter gekomen dat er een nauwe relatie bestaat tussen vitamine C-gebrek en vatbaarbeid voor infecties met virussen en bacteriën. De Duitse wetenschapper Alfred Hess concludeerde in 1920 op basis van dieronderzoek zelfs dat vatbaarheid voor bacteriële infecties de primaire doodsoorzaak van scheurbuik is. Volgens Hemilä is de betekenis van het vroege onderzoek van Hess en anderen echter van meet af aan overstemd door het beeld van scheurbuik als een ziekte van het bindweefsel. Veel symptomen zoals slechte wondgenezing wezen hierop. Deze historische achtergrond zou het huidige gebrek aan interesse van de rol van C bij infecties kunnen verklaren, alhoewel krachtig bewijs dat vitamine C infecties beïnvloedt al decennialang beschikbaar is, aldus Hemilä. Ook het succes van antibiotica tegen bacteriële infecties duwt de belangstelling voor de vitamine als middel tegen infectieziektes naar de achtergrond. Jaren zeventig: hernieuwde wetenschappelijke belangstelling Verkoudheid is een virale infectie van de bovenste luchtwegen, hoewel bacteriële infecties volgens Hemilä soms ook voor verkoudheidssymptomen kunnen zorgen. Vitamine C is het meest bestudeerd in relatie tot de infectieziekte verkoudheid. Hoewel niet ernstig, is het wel de belangrijkste oorzaak van acute morbiditeit en een grote veroorzaker van ziekteverzuim op het werk en op school. Tegen de tijd dat Pauling zich ermee gaat bemoeien - in de tweede helft van de jaren zestig - is er al een behoorlijke stapel wetenschappelijke studies naar de relatie tussen vitamine C en verkoudheid geproduceerd. Hiertoe behoren vier dubbelblind placebo-gecontroleerde klinische onderzoeken. Op basis daarvan maakt Pauling één van de eerste meta-analyses ooit. 6 Hemilä heeft het allemaal nagerekend en stelt dat Pauling op basis van de dan beschikbare data terecht de conclusie trekt dat vitamine C tegen verkoudheid helpt. Tussen 1972 en 1979 worden er maar liefst 29 placebo gecontroleerde studies gepubliceerd. Dankzij de reputatie van Pauling en de grote impact 186 ORTHO

4 Hemilä schrijft: Hoewel de drie papers serieuze gebreken vertonen, zijn ze - al dan niet in combinatie - als referentie gebruikt in voedingsaanbevelingen, medische leerboeken en artikelen over infecties en voeding. Steeds claimden de auteurs dat was aangetoond dat vitamine C ineffectief is bij verkoudheid. Vergissing of opzet? Hebben de auteurs van deze invloedrijke artikelen zich gewoon vergist, of waren ze erop uit om Paulings vitamine-c theorie onderuit te halen? Hemilä geeft in zijn review geen antwoord op deze niet onbelangrijke vraag. Ik ken de persoonlijke achtergrond van de auteurs met betrekking tot vitamine C niet, reageert hij desgevraagd per mail. Feit is dat er binnen de reguliere wetenschap meteen na publicatie van Vitamin C and the Common Cold een anti-stemming tegen Pauling ontstaat. 1 Als in geval van een behandelingsmethode het medische establishment wordt gepasseerd en direct aan het publiek wordt verkocht dan is de verleiding van de medische gemeenschap groot om kritiekloos het eerste slechte nieuws te aanvaarden dat voorbijkomt, speculeert Hemilä hierover in zijn review. Daarbij wordt de vitamine C-theorie omarmd door het alternatieve circuit, en dat helpt ook niet. Hemilä per Als vitamine C vanaf dezelfde plank wordt verkocht als alternatieve middeltjes, verliezen alle sceptische mensen hun belangstelling. Geen evidente waarde In de jaren negentig wordt er een ander belangrijk wapen aan het arsenaal van de tegenstanders van Paulings vitamine C-hypothese toegevoegd: De dure urine-theorie. Vorig jaar zei de Deense vitamine C- onderzoeker Jens Lykkesfeldt in een interview: Er zijn inderdaad nog steeds mensen in de wereld die vinden dat je vitamine C in megadoseringen moet nemen. Maar ik denk dat met het uitstekende werk van Mark Levine en het werk dat wij met dierproeven hebben gedaan, duidelijk is aangetoond dat er een verzadigingspunt is voor vitamine C. Alles wat je meer dan ongeveer 500 mg per dag inneemt, wordt kwantitatief uitgescheiden. 8 Lykkesfeldt doelt op een in 1996 gepubliceerd experiment waarbij is gecontroleerd hoeveel vitamine C wordt opgenomen en uitgescheiden na invan zijn boek Vitamin C and the Common Cold ontstaat er een grote hernieuwde wetenschappelijke belangstelling voor de rol van vitamine C bij verkoudheid. Tussen 1972 en 1979 worden er maar liefst 29 placebogecontroleerde studies gepubliceerd met in totaal 8409 deelnemers, gemiddeld 290 deelnemers per studie. In vijf van die studies wordt meer dan twee gram vitamine C per dag gebruikt. Deze studies kunnen volgens Hemilä worden gezien als een rechtstreekse test van Paulings hypothese dat vitamine C in doseringen van 1 gram of meer per dag de frequentie, duur en ernst van verkoudheden verminderen. Hemilä voert een metaanalyse van de vijf studies uit en concludeert: Er is zeer sterk bewijs dat de verkoudheden in de vitamine C-groepen korter en minder ernstig waren en deze studies bevestigen daarom Paulings hypothese dat vitamine C inderdaad effectief is tegen verkoudheden. 7 Plotselinge desinteresse Een goede reden om het onderzoek naar de rol van vitamine C bij verkoudheid en andere infectieziekten te intensiveren, zou je denken. Het tegendeel gebeurt echter. Vanaf het midden van de jaren zeventig verdampt de belangstelling voor C en verkoudheid constateert Hemilä. Tussen 1985 en 2014 vinden er nog slechts elf placebo-gecontroleerde studies plaats onder in totaal 538 deelnemers (gemiddeld 49 deelnemers per studie). Deze plotselinge desinteresse kan volgens Hemilä worden verklaard door drie artikelen die in 1975 worden gepubliceerd in de vooraanstaande wetenschappelijke tijdschriften JAMA en American Journal of Medicine. Het gaat om een interventiestudie 8 en twee reviews. 9,10 In de interventiestudie verkort een dagdosis van 6 g vitamine C significant de duur van de verkoudheid, maar de auteurs concluderen dat het om een placebo-effect gaat. Hemilä stelt echter dat de placebo-verklaring niet klopt, onder meer omdat zonder opgaaf van reden 42 procent van de verkoudheidsepisodes is uitgesloten van de subgroep-analyse die de basis van de negatieve conclusie vormt. Ook beide reviews worden door Hemilä gewogen en te licht bevonden. Zo worden in één van de meta-analyses resultaten meegewogen van een onderzoek waarbij doseringen van slechts 0,025 gram (25 mg) vitamine C per dag zijn gebruikt, terwijl Pauling dagdoseringen van minimaal 1 gram effectief achtte. ORTHO

5 name van oplopende doseringen C. 11 Conclusie: Een dagelijkse dosis van meer dan 400 mg vitamine C heeft geen evidente waarde. Lykkesfeldt doelt op een in 1996 gepubliceerd experiment Het invloedrijke experiment is echter gebaseerd op slechts zeven gezonde jonge mannen (later herhaald bij vijftien jonge gezonde vrouwen 12 ). In zijn review schenkt Hemilä dan ook weinig aandacht aan dit scharnierpunt in de geschiedenis van vitamine-c onderzoek: Dit argument gaat niet op voor patiënten met infecties omdat hun vitamine C-metabolisme is gewijzigd en zij verlaagde vitamine C-niveaus hebben. En: Evidence based medicine benadrukt dat onderzoekers bij het evalueren van behandelingen zich primair op de klinisch relevante uitkomsten dienen te concentreren, en weinig gewicht zouden moeten toekennen aan biologische verklaringen. Vooral effectief in perioden van stress In zijn recente review bespreekt Hemilä een reeks klinische studies die zijn verricht naar de effectiviteit van C tegen verkoudheid. 5 Volgens de Fin rechtvaardigen deze studies niet de theorie dat verhoogde dagelijkse inname van vitamine C verkoudheid bij gewone mensen kan voorkomen, maar is er sterk bewijs dat vitamine C de frequentie, duur en ernst van verkoudheden vermindert onder speciale omstandigheden en groepen. In gecontroleerde trials die dateren vanaf 1961 zijn de duidelijkste effecten van vitamine C op verkoudheid gevonden bij mensen onder zware lichamelijke druk, zoals marathonlopers, militairen op winterbivak en schoolkinderen op skivakantie. Maar ook onder ouders met schoolgaande kinderen daalde het aantal dagen dat men door verkoudheid thuis bleef met 46 procent. Discussie over de doseringen Alle klinische studies kampen echter met een merkwaardig mankement. Nooit worden de hoge doseringen gebruikt die Pauling in zijn boeken adviseerde. Die komen neer op minstens tien tot twintig gram per dag als het gaat om het bestrijden van een verkoudheid. In de meeste trials gaat men echter niet hoger dan twee gram. Linus Pauling hierover: Een belangrijke reden waarom de meeste gecontroleerde studies geen groot profylactisch of therapeutisch effect laten zien, is dat de gebruikte hoeveelheden vitamine C te laag zijn. Dit schrijft hij in zijn in 1986 verschenen boek How to Live Longer and Feel Better. Artsen en diëtisten hebben de onterechte redenering, namelijk dat als vitamine C scheurbuik in kleine hoeveelheden kan genezen, waarom zouden astronomische hoeveelheden nodig zijn om een verkoudheid te genezen? In zijn review bevestigt Hemilä deze klacht: Het is mogelijk dat de doseringen die in de meeste therapeutische studies zijn gebruikt, tot 6-8 gram per dag, niet voldoende hoog waren om de mogelijke effecten van vitamine C te testen schrijft hij droog. 5 Dosis-responseffect Veel onderzoek wijst juist op een dosis-responseffect. Hemilä in zijn overzichtsartikel: In een eerdere metaanalyse 13 is berekend dat gemiddeld 1 gram per dag vitamine C de duur van verkoudheden bij volwassenen gemiddeld met 6 procent verminderde en in kinderen met 17 procent; en dat meer dan 2 gram per dag de duur van verkoudheden bij volwassenen met 21 procent en bij kinderen met 26 procent verkort. Dus hogere doseringen waren geassocieerd met grotere effecten. Bovendien, kinderen wegen minder dan volwassenen en de grotere effecten in kinderen zouden verklaard kunnen worden door de hogere dosis per gewicht. 5 Terwijl er volgens Hemilä alle aanleiding toe is om Paulings stelling dat megadoseringen vitamine C effectief zijn om verkoudheid en andere infecties te bestrijden, is dat na ruim een halve eeuw na zijn kennismaking met de vitamine nog steeds niet echt goed gebeurd. Algemene conclusies uit dierproeven Ook wijzen niet alleen klinische studies daarop. Hemilä schrijft dat er tot 2005 in totaal maar liefst 148 experimenten zijn gedaan waarbij proefdieren, geïnfecteerd met de meest uiteenlopende ziekteverwekkers, van bacteriën, virussen tot protozoa, vitamine C kregen toegediend. In meer dan de helft van die proeven werd een significante verbetering gevonden. Het gaat om allerlei 188 ORTHO

6 soorten dieren, van honden en katten tot vogels en vissen. In alle diersoorten reduceerde vitamine C de sterfte. Een illustratief voorbeeld is een experiment in Vijf ratten die geen vitamine C toegediend kregen, stierven nadat ze tweemaal de minimaal letale dosis tetanusgif hadden gekregen. Daarentegen bleven 25 ratten die voor of na de toediening van dezelfde dosis tetanusgif ook vitamine C kregen, allemaal leven. De proeven met cavia s zijn volgens Hemilä het meest interessant, omdat deze dieren net al mensen zelf geen vitamine C kunnen synthetiseren en ervoor afhankelijk zijn van voeding. Bij deze dieren geeft vitamine C een significant voordeel tegen onder meer Mycobacterium tuberculosis, β-hemolytic streptococci, Fusobacterium necrophorum, diphtheria toxin, Entamoeba histolytica, Trypanosoma brucei en Candida albicans. 5 Hemilä concludeert dat gezien de universele respons op vitamine C bij infecties in verschillende diersoorten het voor de hand lijkt te liggen dat vitamine C ook invloed heeft op infecties bij mensen. Hij vervolgt: De fundamentele vraag is niet of vitamine C de vatbaarheid voor en ernst van infecties beïnvloedt. De relevante vragen zijn de volgende: welke bevolkingsroepen zouden kunnen profiteren van hogere vitamine C-innames? Wat is de dosis-afhankelijke relatie tussen inname en het effect op infecties? Hoe verschilt het optimale niveau van inname tussen gezonde mensen en patiënten met infecties? Hij besluit zijn review met een praktische opmerking: Vitamine C is veilig en kost slechts een paar centen per gram. Daarom kunnen zelfs bescheiden effecten het al waard zijn om de kans met deze vitamine te benutten. 7. Hemilä H. Vitamin C supplementation and common cold symptoms. Problems with inaccurate reviews. Nutrition 1996; 12: Karlowski TR, Chalmers TC, [ ], Lynch JM. Ascorbic acid for the common cold. A prophylactic and therapeutic trial. JAMA 1975; 231: Chalmers TC. Effects of ascorbic acid on the common cold. An evaluation of the evidence. Am J Med 1975; 58: Dykes MHM, Meier P. Ascorbic acid and the common cold. Evaluation of its efficacy and toxicity. JAMA 1975; 231: Levine M, Conry-Cantilena C, [..], Cantilena LR. Vitamin C pharmacokinetics in healthy volunteers: evidence for a recommended dietary allowance. Proc Natl Acad Sci U S A 1996; 93(8): Levine M, Wang Y, [ ], Morrow J. A new recommended dietary allowance of vitamin C for healthy young women. Proc Natl Acad Sci U S A 2001; 98(17) Hemilä, H. Vitamin C supplementation and common cold symptoms: Factors affecting the magnitude of the benefit. Med Hypotheses 1999; 52: Dey PK. Efficacy of vitamin C in counteracting tetanus toxin toxicity. Naturwissenschaften 1966; 53(12): Goertzel T, Goertzel B. Linus Pauling: A life In Science and Politics. Basicbooks Stone I. The Healing Factor. Perigee Books Katan M. Het recht op een misser. Wetenschapsbijlage NRC Handelsblad 2010; Douglas RM, Hemilä H, [..], Treacy B. Vitamin C for preventing and treating the common cold. Cochrane Database Syst Rev 2007; (3):CD Hemilä H. Vitamin C and Infections. Nutrients 2017; 9(4)E Pauling L. The Significance of the Evidence about Ascorbic Acid and the Common Cold. Proc Natl Acad Sci U S A 1971; 11(68): ORTHO

Opmars ebola- en MERS-virus Wéér geen onderzoek naar vitamine C

Opmars ebola- en MERS-virus Wéér geen onderzoek naar vitamine C DOOR: TOINE DE GRAAF; GERT E. SCHUITEMAKER Opmars ebola- en MERS-virus Wéér geen onderzoek naar vitamine C Vooroordelen in de wetenschap De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zit met twee dossiers in de

Nadere informatie

Verkoudheid; virale infectie; respiratoir syncytieel virus; vaccins; antivirale middelen

Verkoudheid; virale infectie; respiratoir syncytieel virus; vaccins; antivirale middelen Niet-technische samenvatting 2015107 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Dierstudies in het kader van ontwikkeling van medicijnen voor het behandelen en voorkomen van virale infecties aan de

Nadere informatie

afweerbalans; virusinfecties in luchtwegen; auto-immuunziektes; ontstekingsziekten

afweerbalans; virusinfecties in luchtwegen; auto-immuunziektes; ontstekingsziekten Niet-technische samenvatting 2015322 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Nieuwe behandelmethoden voor schadelijke afweerreacties 1.2 Looptijd van het project 1.3 Trefwoorden (maximaal 5) 5 jaar

Nadere informatie

Niet-technische samenvatting

Niet-technische samenvatting Niet-technische samenvatting 2016403 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Geneesmiddelenontwikkeling voor malaria 1.2 Looptijd van het project 1-4-2016-1-4-2021 1.3 Trefwoorden (maximaal 5) malaria,

Nadere informatie

Colloïdaal zilver Een natuurlijk antibioticum

Colloïdaal zilver Een natuurlijk antibioticum Josef Pies } Colloïdaal zilver Een natuurlijk antibioticum Werkzaamheid, toepassingen en ervaringen Uitgeverij Akasha }Inhoud Opmerking vooraf 7 Voorwoord bij de Nederlandse uitgave 8 Colloïdaal zilver

Nadere informatie

Vertraagt een hoge dosis creatine het begin van de Ziekte van Huntington? Waarom creatine?

Vertraagt een hoge dosis creatine het begin van de Ziekte van Huntington? Waarom creatine? Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Vertraagt een hoge dosis creatine het begin van de Ziekte van Huntington?

Nadere informatie

Ontwikkeling versus degeneratie

Ontwikkeling versus degeneratie Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Wordt de groei van kinderen beïnvloed door de ZvH mutatie? Kleine

Nadere informatie

Niet technische samenvatting. 1 Algemene gegevens. 2 Categorie van het project

Niet technische samenvatting. 1 Algemene gegevens. 2 Categorie van het project Niettechnische samenvatting 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Respiratoir Syncytieel Virus (RSV) in kalveren 1.2 Looptijd van het project 1.3 Trefwoorden (maximaal 5) Oktober 2015 oktober 2020

Nadere informatie

De geschiedenis van PBT2

De geschiedenis van PBT2 Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Prana Biotech publiceert de data van het effect van PBT2 in ziekte

Nadere informatie

Biodistributie, kinetiek, centraal zenuwstelsel, oogziekten, huidaandoeningen

Biodistributie, kinetiek, centraal zenuwstelsel, oogziekten, huidaandoeningen Niet-technische samenvatting 2016788 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Onderzoek naar de biodistributie van nieuwe, op oligonucleotiden gebaseerde, teststoffen voor de behandeling van zeer

Nadere informatie

Samenvatting Samenvatting

Samenvatting Samenvatting Samenvatting Samenvatting Binnen het domein van hart- en vaatziekten is een bypassoperatie de meest uitgevoerde chirurgische ingreep. Omdat bij een hartoperatie het borstbeen wordt doorgesneden en er meestal

Nadere informatie

- Geplaatst in VISUS EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE?

- Geplaatst in VISUS EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE? - Geplaatst in VISUS 4-2017 - EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE? Om de verschillen tussen de kennis uit het laatste wetenschappelijk bewijs en de klinische praktijk kleiner te maken is de afgelopen

Nadere informatie

Mitochondriën en oxidatieve stress

Mitochondriën en oxidatieve stress Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Ons richten op oxidatieve stress bij de ziekte van Huntington Celschade

Nadere informatie

Janneke Horn. Calcium Antagonists in Stroke Wasted experiments on humans and animals

Janneke Horn. Calcium Antagonists in Stroke Wasted experiments on humans and animals Janneke Horn Calcium Antagonists in Stroke Wasted experiments on humans and animals Martien Limburg Destijds Established Clinical Investigator Nederlandse Hartstichting Janneke Horn 1994 Artsexamen, cum

Nadere informatie

Samenvatting Vitamine K antagonisten zijn antistollingsmiddelen in tabletvorm. Ze worden voorgeschreven voor de behandeling en preventie van trombose.

Samenvatting Vitamine K antagonisten zijn antistollingsmiddelen in tabletvorm. Ze worden voorgeschreven voor de behandeling en preventie van trombose. 1 Samenvatting Samenvatting Vitamine K antagonisten zijn antistollingsmiddelen in tabletvorm. Ze worden voorgeschreven voor de behandeling en preventie van trombose. Zowel arteriële trombose (trombose

Nadere informatie

De behandeling van lage rugpijn met ruggordels en medicatie

De behandeling van lage rugpijn met ruggordels en medicatie Samenvatting 163 De behandeling van lage rugpijn met ruggordels en medicatie Lage rugpijn is een veelvuldig voorkomend probleem in geïndustrialiseerde landen. De kans dat iemand gedurende zijn leven een

Nadere informatie

Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3

Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Samenvatting 11 Samenvatting Bloedarmoede, vaak aangeduid als anemie, is een veelbesproken onderwerp in de medische literatuur. Clinici en onderzoekers buigen zich al vele jaren over de oorzaken en gevolgen

Nadere informatie

Datum 1 juli 2014 Onderwerp Beantwoording Kamervragen over het onderzoek naar het verband tussen medicijngebruik en agressie

Datum 1 juli 2014 Onderwerp Beantwoording Kamervragen over het onderzoek naar het verband tussen medicijngebruik en agressie 1 > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Turfmarkt 147 2511 DP Den Haag Postbus 20301 2500 EH Den Haag www.rijksoverheid.nl/venj

Nadere informatie

+ Het eerste supplement dat je jonger maakt! 094

+ Het eerste supplement dat je jonger maakt! 094 132 + Het eerste supplement dat je jonger maakt! 094 Weinig mensen eten zo perfect dat ze elke dag hun vitaminen in optimale hoeveelheden binnenkrijgen. Daarom vind je in dit dossier de zes belangrijkste

Nadere informatie

Fetal Origins of Socioeconomic Inequalities. in Early Childhood Health. The Generation R Study. Lindsay Marisia Silva SAMENVATTING

Fetal Origins of Socioeconomic Inequalities. in Early Childhood Health. The Generation R Study. Lindsay Marisia Silva SAMENVATTING Fetal Origins of Socioeconomic Inequalities in Early Childhood Health The Generation R Study Lindsay Marisia Silva SAMENVATTING Sociaal-economische gezondheidsverschillen vormen een groot maatschappelijk

Nadere informatie

Iedereen ervaart wel eens lichamelijke klachten. Soms is hiervoor een duidelijke oorzaak, zoals een beschadiging of een ontsteking, maar vaak is er ge

Iedereen ervaart wel eens lichamelijke klachten. Soms is hiervoor een duidelijke oorzaak, zoals een beschadiging of een ontsteking, maar vaak is er ge LEKENSAMENVATTING Iedereen ervaart wel eens lichamelijke klachten. Soms is hiervoor een duidelijke oorzaak, zoals een beschadiging of een ontsteking, maar vaak is er geen duidelijke medische verklaring

Nadere informatie

NeDerLANDse samenvatting

NeDerLANDse samenvatting CHAPTER 10 259 NEDERLANDSE SAMENVATTING Benzodiazepines zijn psychotrope middelen met anxiolytische, sederende, spierverslappende en hypnotische effecten. In de praktijk worden zij voornamelijk ingezet

Nadere informatie

Prednison of Prednisolon

Prednison of Prednisolon Prednison of Prednisolon Prednison of Prednisolon Uw maag, darm- en leverarts heeft in overleg met u besloten u te gaan behandelen met Prednison. Dit geneesmiddel dient ter behandeling van de ziekte van

Nadere informatie

Niet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. Voedselallergie, melk, preventie, behandeling

Niet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. Voedselallergie, melk, preventie, behandeling Niet-technische samenvatting 2016605 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Het identificeren en karakteriseren van nieuwe concepten voor koemelkallergische patienten. 1.2 Looptijd van het project

Nadere informatie

Bent u gevraagd voor medisch wetenschappelijk onderzoek?

Bent u gevraagd voor medisch wetenschappelijk onderzoek? Bent u gevraagd voor medisch wetenschappelijk onderzoek? Inhoud Pagina Inleiding... 2 Medisch wetenschappelijk onderzoek... 3 Waarom zou u meedoen... 4 Onderzoeksfasen... 5 Medisch Ethische Commissie...

Nadere informatie

Handhygiëne in Nederlandse ziekenhuizen

Handhygiëne in Nederlandse ziekenhuizen Handhygiëne in Nederlandse ziekenhuizen Elise van Beeck Maatschappelijke Gezondheidszorg & Medische Microbiologie en Infectieziekten Erasmus MC Rotterdam Overzicht presentatie Introductie: waar is het

Nadere informatie

De Ziekte van Huntington als hersenziekte

De Ziekte van Huntington als hersenziekte Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Beenmergtransplantatie bij de Ziekte van Huntington Beenmergtransplantaat

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/23854 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/23854 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/23854 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Marel, Sander van der Title: Gene and cell therapy based treatment strategies

Nadere informatie

Schakel je lichaam in de vetverbrandingsmodus, sneller en efficiënter

Schakel je lichaam in de vetverbrandingsmodus, sneller en efficiënter Het Ultieme Vetverbranding Programma Schakel je lichaam in de vetverbrandingsmodus, sneller en efficiënter In de afgelopen weken heb ik je verteld over De Superverbrander Methode en de 4 fasen van het

Nadere informatie

Controverses tussen grenswaarden De casus benzeen Het duiveltje zit in het detail. Gerard Swaen, Universiteit Maastricht NvT 8 maart 2018

Controverses tussen grenswaarden De casus benzeen Het duiveltje zit in het detail. Gerard Swaen, Universiteit Maastricht NvT 8 maart 2018 Controverses tussen grenswaarden De casus benzeen Het duiveltje zit in het detail Gerard Swaen, Universiteit Maastricht NvT 8 maart 2018 Wat gaan we doen? 3 benzeen grenswaarden van drie expert commissies

Nadere informatie

Opvolgrapport Aanbeveling voor goede medische praktijkvoering actieve opsporing van chlamydia trachomatis-infecties in de huisartspraktijk

Opvolgrapport Aanbeveling voor goede medische praktijkvoering actieve opsporing van chlamydia trachomatis-infecties in de huisartspraktijk Opvolgrapport Aanbeveling voor goede medische praktijkvoering actieve opsporing van chlamydia trachomatis-infecties in de huisartspraktijk Auteur: Veronique Verhoeven Augustus 2009 Conclusie van deze opvolging

Nadere informatie

1,5 miljoen Fout. Dit is het aantal dierproeven dat in 1978 werd gedaan. In 2008 is het aantal dierproeven gehalveerd naar 580.000.

1,5 miljoen Fout. Dit is het aantal dierproeven dat in 1978 werd gedaan. In 2008 is het aantal dierproeven gehalveerd naar 580.000. Quiz over dierproeven Hier kun je alle vragen en antwoorden van de quiz nalezen. Stel de vragen ook eens aan je klasgenoten na afloop van een spreekbeurt of presentatie over dierproeven. Hoe ga je te werk?

Nadere informatie

Anti-misselijkheids medicijn helpt cellen met de ziekte van Huntington (ZvH) mutatie gezond te blijven op een verrassende manier

Anti-misselijkheids medicijn helpt cellen met de ziekte van Huntington (ZvH) mutatie gezond te blijven op een verrassende manier Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Anti-misselijkheids medicijn helpt cellen met de ziekte van Huntington

Nadere informatie

Flavoxaat G04BD02, december 2018

Flavoxaat G04BD02, december 2018 Flavoxaat G04BD02, december 2018 Indicatie Urine-incontinentie, pollakisurie, nycturie, loze aandrang. Standpunt Ephor In het rapport over de muscarine-antagonisten van november 2016 wordt flavoxaat door

Nadere informatie

nederlandse samenvatting

nederlandse samenvatting Nederlandse Samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING Inleiding Hartfalen is een syndroom, waarbij de pompfunctie van het hart achteruitgaat en dat onder andere gepaard kan gaan met klachten van kortademigheid

Nadere informatie

Longontsteking. Pneumonie

Longontsteking. Pneumonie Longontsteking Pneumonie Inleiding U bent opgenomen in het ziekenhuis en de arts heeft bij u de diagnose longontsteking (pneumonie) gesteld. De informatie in deze brochure is bedoeld als aanvulling op

Nadere informatie

Samenvatting. Nederlandse samenvatting

Samenvatting. Nederlandse samenvatting Page 143 Samenvatting Onder normale omstandigheden inhaleert een volwassen menselijke long zo n 11.000 liter lucht per dag. Naast deze normale lucht worden er ook potentieel toxische stoffen en micro-organismen,

Nadere informatie

Klinisch wetenschappelijk onderzoek: een studentengids

Klinisch wetenschappelijk onderzoek: een studentengids Klinisch wetenschappelijk onderzoek: een studentengids Eerste druk, 2016 2016 Paul Emons isbn: 9789048439867 nur: 890 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl Hoewel aan de totstandkoming

Nadere informatie

Over nut en noodzaak van praktijkgericht onderzoek. Congres Focus op onderzoek - Oogsten en verbinden 1 en 2 december 2011, Galgenwaard, Utrecht

Over nut en noodzaak van praktijkgericht onderzoek. Congres Focus op onderzoek - Oogsten en verbinden 1 en 2 december 2011, Galgenwaard, Utrecht Over nut en noodzaak van praktijkgericht onderzoek Congres Focus op onderzoek - Oogsten en verbinden 1 en 2 december 2011, Galgenwaard, Utrecht Wat is het probleem? Volgens: 1. De professional 2. De wetenschapper

Nadere informatie

Dimebon: teleurstellend bij Alzheimer, maar het zou kunnen werken bij de ziekte van Huntington

Dimebon: teleurstellend bij Alzheimer, maar het zou kunnen werken bij de ziekte van Huntington Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Er is een nieuw artikel gepubliceerd met geactualiseerde gegevens

Nadere informatie

Waarom is een nieuw tijdschrift nodig?

Waarom is een nieuw tijdschrift nodig? Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. De gegevens naar buiten brengen - een nieuw online wetenschappelijk

Nadere informatie

Voeding en buikklachten: Van wetenschap tot voedingsadvies. 10 april 2017, Dr Nicole M de Roos

Voeding en buikklachten: Van wetenschap tot voedingsadvies. 10 april 2017, Dr Nicole M de Roos Voeding en buikklachten: Van wetenschap tot voedingsadvies 10 april 2017, Dr Nicole M de Roos Veel patiënten klagen over tegenstrijdige adviezen Eet gewoon volgens de Schijf van Vijf Voeding is je medicijn

Nadere informatie

te onderscheiden valt van FSHD (FSHD2). Omdat deze patiënten echter meer dan 10 D4Z4 repeats hebben kon eerder de diagnose van FSHD in een DNA test

te onderscheiden valt van FSHD (FSHD2). Omdat deze patiënten echter meer dan 10 D4Z4 repeats hebben kon eerder de diagnose van FSHD in een DNA test SAMENVATTING Facioscapulohumerale spierdystrofie (FSHD) is een erfelijke spierziekte die wordt gekenmerkt door verzwakking van de aangezichtspieren (facio), de spieren rond de schouderbladen (scapulo)

Nadere informatie

Gezondheid & Voeding

Gezondheid & Voeding Hart en vaatziekten bestrijden en voorkomen met vitamine C Een goedkope en effectieve aanpak van hart en vaatziekten is heel goed mogelijk. En dan niet met farmaceutische middelen, die eigenlijk alleen

Nadere informatie

Bij gebrek aan bewijs

Bij gebrek aan bewijs Bij gebrek aan bewijs kennis is macht! internet in de spreekkamer P.A. Flach Bedrijfsarts Arbo- en milieudienst RuG 09-10-2006 1 3 onderdelen 1. Wat is EBM 2. Zoeken in PubMed 3. Beoordelen van de resultaten

Nadere informatie

DICK BIJL, ARTS N.P., EPIDEMIOLOOG INTERNATIONAL SOCIETY OF DRUG BULLETINS (ISDB)

DICK BIJL, ARTS N.P., EPIDEMIOLOOG INTERNATIONAL SOCIETY OF DRUG BULLETINS (ISDB) Minder medicijnen is vaak beter. DICK BIJL, ARTS N.P., EPIDEMIOLOOG INTERNATIONAL SOCIETY OF DRUG BULLETINS (ISDB) Even voorstellen Arts n.p. en epidemioloog, oud-huisarts 22 Jaren gewerkt bij het Geneesmiddelenbulletin:

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Dit proefschrift richt zich op statinetherapie in type 2 diabetespatiënten; hiervan zijn verschillende aspecten onderzocht. In Deel I worden de effecten van statines op LDLcholesterol en cardiovasculaire

Nadere informatie

Samenvatting in. het Nederlands

Samenvatting in. het Nederlands 11 Samenvatting in het Nederlands Chapter Samenvatting 1 in het Nederlands Naast therapeutische effectiviteit zijn kostenbeheersing en het verminderen van onnodig antibioticumgebruik belangrijke aspecten

Nadere informatie

Hoe doen ze dat: een medicijn maken?

Hoe doen ze dat: een medicijn maken? Hoe doen ze dat: een medicijn maken? Je neemt vast wel eens iets tegen de hoofdpijn of koorts. En vaak waarschijnlijk zonder er bij na te denken. Maar wist je dat het wel twaalf jaar duurt voordat een

Nadere informatie

Blog voor Equicare-Plus, maart 2015

Blog voor Equicare-Plus, maart 2015 Blog voor Equicare-Plus, maart 2015 Alles over homeopathie bij paarden Wat weet jij over homeopathie? En weet je wat het voor jouw paard kan betekenen? In deze uitgebreide blog kom je van alles te weten

Nadere informatie

Melatonin Treatment and Light Therapy for Chronic Sleep Onset Insomnia in Children A. van Maanen

Melatonin Treatment and Light Therapy for Chronic Sleep Onset Insomnia in Children A. van Maanen Melatonin Treatment and Light Therapy for Chronic Sleep Onset Insomnia in Children A. van Maanen Samenvatting Inslaapproblemen komen veel voor bij kinderen en hebben negatieve gevolgen voor gezondheid,

Nadere informatie

F Niet-technische samenvatting 2015301

F Niet-technische samenvatting 2015301 F Niet-technische samenvatting 2015301 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Op naar begrip van en behandeling voor bijniertumoren 1.2 Looptijd van het project 1-12-2015-1-12-2020 1.3 Trefwoorden

Nadere informatie

Chapter 9 Samenvatting CHAPTER 9. Samenvatting

Chapter 9 Samenvatting CHAPTER 9. Samenvatting Chapter 9 Samenvatting CHAPTER 9 Samenvatting 155 Chapter 9 Samenvatting SAMENVATTING Richtlijnen en protocollen worden ontwikkeld om de variatie van professioneel handelen te reduceren, om kwaliteit van

Nadere informatie

IMPLEMENTATIE VAN ASTMA EN COPD IN DE HUISARTSENPRAKTIJK

IMPLEMENTATIE VAN ASTMA EN COPD IN DE HUISARTSENPRAKTIJK IMPLEMENTATIE VAN ASTMA EN COPD IN DE HUISARTSENPRAKTIJK 29 januari + 30 januari 2015 KADERHUISARTS SCHAKEL TUSSEN WETENSCHAP EN PRAKTIJK DISCLOSURE BELANGEN SPREKERS: GEEN BELANGENVERSTRENGELING KADERHUISARTS

Nadere informatie

behandeling volgens de KNGF-richtlijn bij mensen met artrose aan de heup en/of knie.

behandeling volgens de KNGF-richtlijn bij mensen met artrose aan de heup en/of knie. Samenvatting De primaire doelstelling van het onderzoek was het onderzoeken van de lange termijn effectiviteit van oefentherapie en de rol die therapietrouw hierbij speelt bij patiënten met artrose aan

Nadere informatie

Huntexil bij symptomen van de Ziekte van Huntington: Waar zijn we nu?

Huntexil bij symptomen van de Ziekte van Huntington: Waar zijn we nu? Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Er is een nieuw artikel gepubliceerd met geactualiseerde gegevens

Nadere informatie

Annelies Knoppers Hoogleraar pedagogiek en didactiek van sport en lichamelijke opvoeding Universiteit Utrecht

Annelies Knoppers Hoogleraar pedagogiek en didactiek van sport en lichamelijke opvoeding Universiteit Utrecht Annelies Knoppers Hoogleraar pedagogiek en didactiek van sport en lichamelijke opvoeding Universiteit Utrecht Vragen stellen bij schijnbare vanzelfsprekendheden is een basisvoorwaarde voor wetenschappelijk

Nadere informatie

Gezonder in 3 stappen

Gezonder in 3 stappen Gezonder in 3 stappen GEZONDER IN 3 STAPPEN Carine Green 2018 Beefcake Publishing Voor al wie aan zijn gezondheid wil werken of kampt met overgewicht, chronische vermoeidheid, spierpijnen, hooggevoeligheid,

Nadere informatie

Virussen: een goed alternatief voor antibiotica?

Virussen: een goed alternatief voor antibiotica? Virussen: een goed alternatief voor antibiotica? Steeds meer bacteriën zijn ongevoelig voor bestaande antibiotica. De ontwikkeling van nieuwe medicijnen gaat moeizaam. Daarom zoeken wetenschappers naar

Nadere informatie

hoofdstuk 11 9/21/00 1:12 PM Pagina 203 Samenvatting in het Nederlands

hoofdstuk 11 9/21/00 1:12 PM Pagina 203 Samenvatting in het Nederlands hoofdstuk 11 9/21/00 1:12 PM Pagina 203 Samenvatting in het Nederlands hoofdstuk 11 9/21/00 1:12 PM Pagina 204 204 SAMENVATTING IN HET NEDERLANDS Inleiding Het humaan immuundeficiëntie virus (HIV) is de

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/24600 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Mariman, Rob Title: Probiotic bacteria and the immune system : mechanistic insights

Nadere informatie

Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4. Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4

Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4. Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Samenvatting SAMENVATTING 189 Depressie is een veelvoorkomende psychische stoornis die een hoge ziektelast veroorzaakt voor zowel de samenleving als het individu. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO)

Nadere informatie

gegevens van de mannen die aan het begin van het onderzoek nog geen HVZ en geen diabetes hadden.

gegevens van de mannen die aan het begin van het onderzoek nog geen HVZ en geen diabetes hadden. Samenvatting In hoofdstuk 1 hebben we het belang en het doel van het onderzoek in dit proefschrift beschreven. Wereldwijd vormen hart- en vaatziekten (HVZ) de belangrijkste oorzaak van sterfte. Volgens

Nadere informatie

MYCOBACTERIËLE FACTOREN BETROKKEN BIJ GRANULOOMVORMING

MYCOBACTERIËLE FACTOREN BETROKKEN BIJ GRANULOOMVORMING Nederlandse samenvatting MYCOBACTERIËLE FACTOREN BETROKKEN BIJ GRANULOOMVORMING Tuberculose Tuberculose (TBC) is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door de bacterie Mycobacterium tuberculosis. Infectie

Nadere informatie

Muisstudies en de ZvH

Muisstudies en de ZvH Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. ZvH muizen brengen een nuttige mislukking Kan medicijnenstudie die

Nadere informatie

Immuunreactie tegen virussen

Immuunreactie tegen virussen Samenvatting Gedurende de laatste eeuwen hebben wereldwijde uitbraken van virussen zoals pokken, influenza en HIV vele levens gekost. Echter, vooral in de westerse wereld zijn de hoge sterftecijfers en

Nadere informatie

Prof. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes. Evidence-based handelen bij lage rugpijn

Prof. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes. Evidence-based handelen bij lage rugpijn Prof. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes Evidence-based handelen bij lage rugpijn Prof. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes Evidence-based handelen bij lage rugpijn Epidemiologie, preventie, diagnostiek,

Nadere informatie

Dagelijkse dosis visolie verbetert de prestaties van leerlingen bij nationale examens

Dagelijkse dosis visolie verbetert de prestaties van leerlingen bij nationale examens Onderzoek naar niewe medicijnen duurt jaren en doorloopt een aantal verschillende stadia. Tenslotte worden de medicijnen op mensen getest in klinische trials. Bij stap 1 wordt de veiligheid getest op gezonde

Nadere informatie

Afweer systeem tegen ziektes, moederlijk hormoon,ontwikkeling, vogels, testosteron

Afweer systeem tegen ziektes, moederlijk hormoon,ontwikkeling, vogels, testosteron Niet-technische samenvatting 2015311 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Heeft de kwaliteit van het afweer systeem bij de vader een invloed on de kwetsbaarheid van de kinderen voor moederlijk

Nadere informatie

Reactie van de commissie Richtlijnen goede voeding op het achtergronddocument over vitamine- en

Reactie van de commissie Richtlijnen goede voeding op het achtergronddocument over vitamine- en Reactie van de commissie Richtlijnen goede voeding 2015 op het achtergronddocument over vitamine- en mineralensupplementen De commissie heeft op het achtergronddocument over vitamine- en mineralen reacties

Nadere informatie

Onderzoek heeft aangetoond dat een hoge mate van herstelbehoefte een voorspellende factor is voor ziekteverzuim. Daarom is in de NL-SH ook de relatie

Onderzoek heeft aangetoond dat een hoge mate van herstelbehoefte een voorspellende factor is voor ziekteverzuim. Daarom is in de NL-SH ook de relatie Samenvatting Gehoor en de relatie met psychosociale gezondheid, werkgerelateerde variabelen en zorggebruik. De Nationale Longitudinale Studie naar Horen Slechthorendheid is een veelvoorkomende chronische

Nadere informatie

Rituximab. MabThera, Rixathon

Rituximab. MabThera, Rixathon Rituximab MabThera, Rixathon Inhoud Hoe werkt rituximab? 3 Voor welke aandoeningen wordt rituximab gebruikt? 3 Hoe moet ik het gebruiken? 3 Hoe moet ik het bewaren? 4 Wat zijn mogelijke bijwerkingen? 4

Nadere informatie

Het verhaal van ZvH en kanker

Het verhaal van ZvH en kanker Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Wat is het verband tussen de Ziekte van Huntington en kanker? Volgens

Nadere informatie

Marijke Hopman-Rock Hoogleraar lichamelijke activiteit en gezondheid bij ouderen Vrije Universiteit Amsterdam

Marijke Hopman-Rock Hoogleraar lichamelijke activiteit en gezondheid bij ouderen Vrije Universiteit Amsterdam Marijke Hopman-Rock Hoogleraar lichamelijke activiteit en gezondheid bij ouderen Vrije Universiteit Amsterdam Het kostte haar ruim twintig jaar om de gezondheidszorg te overtuigen van de waarden van het

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Chapter 8: Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Colorectale kanker (kanker aan de dikke darm of endeldarm) is de belangrijkste oorzaak van uitzaaiingen (metastasen)

Nadere informatie

Voorwoord 1 0. Inleiding 1 1

Voorwoord 1 0. Inleiding 1 1 Inhoud Voorwoord 1 0 Inleiding 1 1 1 Evidence-based diëtetiek: principes en werkwijze 1 3 Inleiding 1 3 1.1 Evidence-based diëtetiek 1 3 1.2 Het ontstaan van evidence-based handelen 1 5 1.3 Evidence-based

Nadere informatie

Niet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. 3 Projectbeschrijving

Niet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. 3 Projectbeschrijving Niet-technische samenvatting 2016491-2 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Effecten van ijzer op een hormoon dat betrokken is bij het calcium- en fosfaatmetabolisme (FGF23) bij chronische nierpatiënten.

Nadere informatie

Methotrexaat (MTX) bij de ziekte van Crohn

Methotrexaat (MTX) bij de ziekte van Crohn Methotrexaat (MTX) bij de ziekte van Crohn Uw behandelend arts en/of verpleegkundige specialist heeft met u gesproken over het gebruik van Methotrexaat (MTX). In deze folder krijgt u informatie over de

Nadere informatie

Downloaded from UvA-DARE, the institutional repository of the University of Amsterdam (UvA) http://hdl.handle.net/11245/2.79926

Downloaded from UvA-DARE, the institutional repository of the University of Amsterdam (UvA) http://hdl.handle.net/11245/2.79926 Downloaded from UvA-DARE, the institutional repository of the University of Amsterdam (UvA) http://hdl.handle.net/11245/2.79926 File ID Filename Version uvapub:79926 Samenvatting (Dutch) unknown SOURCE

Nadere informatie

Prednison (corticosteroïden)

Prednison (corticosteroïden) Prednison (corticosteroïden) Medicatie bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa MDL-centrum IJsselland Ziekenhuis www.mdlcentrum.nl Uw MDL-arts (maag-, darm- en leverarts) heeft u Prednison voorgeschreven

Nadere informatie

Cannabis & psychosen: alleen risico s of ook kansen?

Cannabis & psychosen: alleen risico s of ook kansen? Universitair Docent Hersencentrum Rudolf Magnus Afdeling Psychiatrie Universitair Medisch Centrum Utrecht Cannabis & psychosen: alleen risico s of ook kansen? Matthijs Bossong Overzicht Psychotische stoornis

Nadere informatie

Pagina 1 van 5. AJKersten_Paper3_Bijlage3. Groep: / Naam:.. Wat nu? Opdracht: 1. Lees onderstaande casus

Pagina 1 van 5. AJKersten_Paper3_Bijlage3. Groep: / Naam:.. Wat nu? Opdracht: 1. Lees onderstaande casus Wat nu? Opdracht: 1. Lees onderstaande casus Een farmaceutisch bedrijf werkt al jaren aan de ontwikkeling van een nieuw cholesterol verlagend middel In al hetuitgevoerde toxicologisch onderzoek in muizen

Nadere informatie

Hardell: mobiel bellen en hersentumoren aan de belzijde

Hardell: mobiel bellen en hersentumoren aan de belzijde Hardell: mobiel bellen en hersentumoren aan de belzijde Kennisbericht over een publicatie in een wetenschappelijk tijdschrift: Hardell L, Carlberg M, Söderqvist F, Hansson Mild K, Meta-analysis of long-term

Nadere informatie

Rituximab Mab Thera. Ziekenhuis Gelderse Vallei

Rituximab Mab Thera. Ziekenhuis Gelderse Vallei Rituximab Mab Thera Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: rituximab. Hoe werkt rituximab? Bij patiënten

Nadere informatie

Niet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. Onderwijs Gezondheidszorg Paard Practicum Diergeneeskunde

Niet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. Onderwijs Gezondheidszorg Paard Practicum Diergeneeskunde Niet-technische samenvatting 2016386 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Praktisch onderwijs paard t.b.v. studenten Diergeneeskunde 1.2 Looptijd van het project 1.3 Trefwoorden (maximaal 5) 5

Nadere informatie

Niet-technische samenvatting 2015132-2. 1 Algemene gegevens. 2 Categorie van het project

Niet-technische samenvatting 2015132-2. 1 Algemene gegevens. 2 Categorie van het project Niet-technische samenvatting 2015132-2 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Het ontwikkelen van voeders en voersupplementen die de gezondheid van varkens ondersteunen. 1.2 Looptijd van het project

Nadere informatie

Farmacotherapeutisch bijblijven: Algemeen literatuuroverzicht en recente literatuur 18/05/2016 Sylvie Rottey

Farmacotherapeutisch bijblijven: Algemeen literatuuroverzicht en recente literatuur 18/05/2016 Sylvie Rottey Farmacotherapeutisch bijblijven: Algemeen literatuuroverzicht en recente literatuur 18/05/2016 Sylvie Rottey 1. Safer Prescribing A Trial of Education, Informatics, and Financial Incentives - Context:

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/21710 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Buurma, Aletta Title: On the pathology of preeclampsia : genetic variants, complement

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Sinds enkele decennia is de acute zorg voor brandwondenpatiënten verbeterd, hetgeen heeft geresulteerd in een reductie van de mortaliteit na verbranding, met name van patiënten

Nadere informatie

Nieuwe experimenten verduidelijken de rol van SIRT1 bij de ziekte van Huntington ZvH - maar doen zij dit eigenlijk wel?

Nieuwe experimenten verduidelijken de rol van SIRT1 bij de ziekte van Huntington ZvH - maar doen zij dit eigenlijk wel? Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Nieuwe experimenten verduidelijken de rol van SIRT1 bij de ziekte

Nadere informatie

Versnellen melkproducten de ziekte van Huntington? Je bent wat je eet

Versnellen melkproducten de ziekte van Huntington? Je bent wat je eet Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Versnellen melkproducten de ziekte van Huntington? Is er een verband

Nadere informatie

Amsterdam, 5 september Geachte heer Lobach, beste Hans,

Amsterdam, 5 september Geachte heer Lobach, beste Hans, Amsterdam, 5 september 2018 Geachte heer Lobach, beste Hans, Dank voor uw brief van 3 augustus jongstleden, als reactie op het besluit van de Lymevereniging om niet te werven voor de zogenoemde chronische

Nadere informatie

Rob Heerdink Universitair Hoofddocent Klinische Farmacoepidemiologie Universiteit Utrecht

Rob Heerdink Universitair Hoofddocent Klinische Farmacoepidemiologie Universiteit Utrecht Hoe vertaal ik resultaten uit de medische literatuur en richtlijnen naar de dagelijkse praktijk? Interpretatie van resultaten van geneesmiddelenonderzoek Rob Heerdink Universitair Hoofddocent Klinische

Nadere informatie

Reactie van de commissie Richtlijnen goede voeding 2015

Reactie van de commissie Richtlijnen goede voeding 2015 Reactie van de commissie Richtlijnen goede voeding 2015 op het achtergronddocument over Kalium De commissie heeft op het achtergronddocument over kalium reacties ontvangen van de Federatie Nederlandse

Nadere informatie

SAMENVATTING bijlage Hoofdstuk 1 104

SAMENVATTING bijlage Hoofdstuk 1 104 Samenvatting 103 De bipolaire stoornis, ook wel manisch depressieve stoornis genoemd, is gekenmerkt door extreme stemmingswisselingen, waarbij recidiverende episoden van depressie, manie en hypomanie,

Nadere informatie

De Verborgen Boodschap van Buitenzintuiglijke Waarneming. Eric-Jan Wagenmakers

De Verborgen Boodschap van Buitenzintuiglijke Waarneming. Eric-Jan Wagenmakers De Verborgen Boodschap van Buitenzintuiglijke Waarneming Eric-Jan Wagenmakers Links? Rechts? Typ hier de footer 2 Uh la la Typ hier de footer 3 Links? Rechts? Typ hier de footer 4 Links? Typ hier de footer

Nadere informatie

Gezondheid & Voeding

Gezondheid & Voeding 1 miljoen aan de antidepressiva, aandacht, geborgenheid en warmte zijn de oplossing Er zijn 1 miljoen mensen in Nederland die antidepressiva gebruiken, dat is dus 1 op de 17 mensen om ons heen. Dat is

Nadere informatie

Vetverbranding in de hersenen?

Vetverbranding in de hersenen? Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Kan een synthetische olie helpen om de hersenen van voedsel te voorzien

Nadere informatie

Vereenvoudigde Nederlandse samenvatting

Vereenvoudigde Nederlandse samenvatting Vereenvoudigde Nederlandse samenvatting 151 152 Vroeggeboorte In de westerse wereld wordt 5 tot 13 procent van alle kinderen te vroeg geboren, waarbij vroeggeboorte wordt gedefinieerd als een zwangerschapsduur

Nadere informatie

Een Artikel Schrijven. Prof. dr. Paul A. Kirschner Coördinator Onderzoek

Een Artikel Schrijven. Prof. dr. Paul A. Kirschner Coördinator Onderzoek Een Artikel Schrijven Prof. dr. Paul A. Kirschner Coördinator Onderzoek Met dank aan 1. Writing Scientific Manuscripts (Journal of Young Investigators) 2. S. Downes: How to publish a scientific paper 3.

Nadere informatie